ایسنا: گرچه امام سجاد(ع) در کربلا شهید نشد، اما وجودش، بقایش و اسارتش عامل بقای اسلام بود . قیام ابا عبدالله الحسین (ع) درختی بود که در کربلا کاشته شد و آبیاری و به ثمر رساندن و نگاهداری از آن به دست امام سجاد(ع) و زینب کبری(س) انجام گرفت.

حضرت علی بن الحسین، ملقّب به سجّاد و زین‌العابدین، روز پنجم شعبان سال ۳۸ هجری، در مدینه دیده به جهان گشود. نام مبارک امام چهارم "علی" است و مشهورترین القاب آن حضرت "زین العابدین و سجّاد "است و مشهورترین کنیه ایشان "ابامحمد و ابوالحسن" است.

حضرت سجّاد علیه السلام پدری چون امام حسین(ع) دارد و مادرش دختر یزدگرد پادشاه ایران است که دست عنایت حق به طور خارق‌العاده این دختر را به امام حسین(ع) می‌رساند. شرافت این زن آن است که مادر ۹ نفر از ائمه طاهرین می‌شود و چنانچه امام حسین علیه السلام «اب الائمه» است. این زن نیز «ام‌الائمه» است.

 

امام سجاد" ابن الخیرتین"

 

یکی از نام‌هایی که امام سجاد علیه السلام را با آن می‌خواندند، ابن الخیرتین است و علت این نامگذاری سخنی است مستند به رسول خدا که "در میان عرب، نسل قریش و در میان غیر غرب، فارسیان نمونه‌اند."

 

ابوالاسواد دئلی، ضمن برشمردن فضایل امام سجاد، علی بن الحسین علیه السلام می‌گوید:

 

و ان غلاما بین کسری و هاشم

 

لا کرم من نیطت علیه التمائم

 

یعنی؛ پسری که از یک سوی به نسل هاشمیان و از سوی دیگر به نسل فرمانروایان فارس کسری منسوب است، گرمی‌ترین و با کرامت‌ترین فرزندی است که بر او بازوبند بسته‌اند (تا از گزند چشم تنگان ایمن بماند.)

 

به هر حال قراین تاریخی و مدارک روایی نشان می‌دهد که مادر امام سجاد - علیه السلام - بانویی ایرانی و بزرگ‌زاده بوده است.

 

امام زین العابدین علیه السلام در میدان عبادت و بندگی نسبت به خداوند یکتا، گوی سبقت را از همگان ربود، تا آن جا که همه معترف‌اند که او آقا و زینت عبادت‌کنندگان بود. آن قدر به پیشگاه خداوند پیشانی بر خاک سایید که همۀ مواضع سجده‌اش پینه بست و به همین خاطر آن بزرگوار را ذوالثفنات (دارای پیشانی پینه بسته) نامیدند.

 

احیای نهضت عاشورا

 

از سیاست‌های ثابت و همیشگی اهل بیت علیهم‌السلام بعد از شهادت سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام احیای نهضت عاشورا بود؛ زیرا نهضت عاشورا تابلوی زیبا و پرافتخار غیرت دینی و شجاعت و ظلم ستیزی و عدالت خواهی است و امامان معصوم با احیای آن می‌خواستند این ارزش‌ها را در جوامع مسلمان زنده نگه دارند. در این باره امام سجاد علیه السلام نقش به سزایی داشتند؛ چراکه در مدت ۳۵ سال حیات پربرکتشان بعد از واقعه عاشورا، به روش‌های مختلف نهضت عاشورای حسینی را در جامعه زنده می‌کردند که خود مبارزه شدیدی علیه دستگاه حاکم به شمار می‌رفت. برخی اقدامات امام سجاد علیه السلام در این باره عبارت است از:

 

*گریه مداوم بر سیدالشهداء علیه السلام؛

 

*یادآوری وقایع عاشورا؛

 

*توصیه حضرت به زیارت امام حسین علیه السلام؛

 

*سجده بر تربت حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و سفارش بدان.

 

امام (علیه السلام) برای آگاهی مردم، اسلوب دعا را به کار برد، به طوری که دعاهای آن حضرت، رویدادهای عصر او را تفسیر می‌کند. صحیفه سجّادیّه که به زبور آل محمّد مشهور است، اثر بی‌نظیری است که در جهان اسلام، جز قرآن کریم و نهج البلاغه، کتابی به این عظمت و ارزش، پدید نیامده که پیوسته مورد توجه بزرگان و علما و مصنّفان باشد. از دیگر آثار ارزنده به جا مانده از امام سجّاد (علیه السلام)، مجموعه‌ای تربیتی و اخلاقی است به نام رساله حقوق که امام (علیه السلام) در آن وظایف گوناگون انسان را در برابر خدا و خود و دیگران، با بیانی شیوا و گویا بیان کرده است. مجموعه حقوقی که در این رساله ذکر شده جمعاً ۵۱ حقّ  است. 

 

امام سجاد علیه السلام در غالب دعاهای صحیفه سجادیه مکرر، قبل و یا بعد از هرگونه درخواست از خدای متعال، به حمد و ثنای الهی می‌پردازد و بر پیامبر و آل آن بزرگوار صلوات می‌فرستد و شیوه دعا کردن را آموزش می‌دهد و حرمت رسول اکرم صلی الله علیه وآله را پاس می‌دارد.

 

منابع:

 

- قال رسول الله  (ص) ان الله من عباده خیرتان، فخیرته من العرب قریش و من العجم فارس. کامل مبرد ۳۰۰ ش اصول کافی کتاب الحجة مترجم، ۲/۳۶۹؛ فیات الاعیان ۲/۴۲۹؛ اثبات الهداة /۲۱۴